LEON HILLEN | DONDERDAG 12 JANUARI 2012, 09:35 uur.
Mijn oog viel op een berichtje dat de Autoriteit Financiële Markten (AFM), die onder meer toezicht houdt op de effectenmarkten, meer oog wil krijgen voor manipulatie door flitshandel. Dat is het razendsnel aan- en verkopen van aandelen door computers die daartoe middels een reeks van algoritmes geprogrammeerd worden. Een ontwikkeling die met name de laatste 5 jaar erg in zwang is geraakt.

Bijna 5 jaar oud is eveneens de vernieuwde Wet Marktmisbruik die de AFM instrumenten in handen geeft marktmanipulatie in te dammen en te bestrijden. In die Wet staan duidelijke richtlijnen wat wel en wat niet mag. Dusdanig veel richtlijnen, dat indien strikt toegepast zeer veel typen transacties als manipulatief kunnen worden aangemerkt, ondoenlijk voor een instantie als AFM om dit te beheersen en te controleren. Wat de AFM wel kan doen is de meest opzichtige vormen van marktmisbruik aanpakken. In de praktijk slaagt deze instantie hier nauwelijks in, en de enkele gevallen van bestrijding van marktmisbruik die de media halen zijn meer voorbeelden van kleine visjes die moeten boeten daar waar de indruk blijft hangen dat de grotere vissen buiten schot blijven.

De AFM heeft de laatste jaren ‘gescoord’ met de aanpak van een aantal particulieren die zich wel erg opzichtig bezondigden aan voorkennis danwel poging tot beïnvloeding van beurskoersen. Wellicht dat het de bedoeling is dat dit afschrikwekkend werkt, en daarmee effectief, maar feit blijft dan dat grotere, institutionele instanties vrolijk hun gang kunnen gaan. Met name de hiervoor aangehaalde ‘flitshandel’ is mij dan een doorn in het oog. Voor wie dagelijks zoals ik met zijn neus op de Beurs zit, orderboekjes open heeft staan en intraday koerspatronen bestudeert is het niet de vraag of dit soort computerhandel manipulatief van karakter is, maar een voldongen feit.

Algoritmegestuurde handel is manipulatief

Bewegingen in een Aandeel en met name bewegingen in het orderboek van een Aandeel (de verzameling koop- of biedorders aan de ene kant en verkoop- ofwel laatorders aan de andere kant) zijn de laatste jaren meer en meer het speelterrein geworden van programmagestuurde computers die op basis van een aantal rekenregels (algoritmes) in staat zijn de markt in een Aandeel te maken en te breken. Met soms duidelijk de bedoeling de koers in een bepaalde richting te zetten of om andere beleggers op het verkeerde been te zetten. Het zijn instituten als banken, fondsen en Hedgefunds die zich van dit soort computers bedienen en er ongetwijfeld een leuke inkomstenbron aan hebben. Mits goed en slim geprogrammeerd natuurlijk, wat ook weer een onderlinge strijd op zich zal zijn.

Voorbeelden van algoritme gestuurde handel zie je in zogeheten pennystocks, laaggeprijsde aandelen met een koers onder de Euro waar elke cent koersverschil soms procenten winst of verlies impliceert. In dit soort aandelen wordt een koersbeweging aangezwengeld waarbij je ineens massale biedorders geplaatst ziet, die enorme vraag naar het Aandeel doen vermoeden. Even later maakt de koers een (voorlopige) top waarbij eerder gekochte aandelen worden afgegeven, en zie je vervolgens die eerder geplaatste massieve biedorders als sneeuw voor de zon verdwijnen. De snelheid waarmee dat gebeurt, alsmede de kapitaalkracht die dergelijke orders vergen, doen de betrokkenheid van grote spelers als Hedgefunds vermoeden. Dit dan natuurlijk via computerhandel.

Tegenovergestelde

Bij juist de wat duurdere aandelen zie je eerder het tegenovergestelde. Hier wordt normale koersvorming via het orderboek verstoord doordat koop- of verkooporders van particulieren telkens worden overtroefd doordat soms minimale ordertjes net voor die particuliere orders worden geplaatst. Verhoogt die particulier vervolgers zijn Limiet, dan ziet hij bijna nog dezelfde seconde de computerorder verschuiven zodat deze bij uitvoering eerder aan de beurt komt. Frustrerend voor de particuliere belegger die handelt op basis van het orderboek, lucratief voor de flitshandel die kan profiteren van minimale verschillen tussen bied- en Laatkoers.

Als laatste voorbeeld het bijna structurele misleiden van beleggers in de openingsveiling van de Beurs (09:00 uur ’s morgens) danwel in de slotveiling (17:30-17:35u). Op deze momenten komt koersvorming tot stand door het verzamelen van alle koop- en verkooporders, waarna een evenwichtskoers gevormd wordt. Dit is de Openingskoers respectievelijk slotkoers van een Aandeel. Ook hier zie je regelmatig het massaal sturen van de Advieskoers om daarmee kopers- of verkopers uit te lokken. Dit door middel van orders die in de veilingfase geplaatst worden, maar vervolgens pal voor aflopen van de veiling worden ingetrokken. Beleggers worden hierdoor op het verkeerde been gezet en kunnen met een ongunstige uitvoering worden geconfronteerd.

Het laatste voorbeeld lijkt te worden onderkend door AFM voorzitter Gerritse getuige deze uitspraak in het FD: “Als je pal voor het sluiten van de Beurs een order inlegt en die vervolgens intrekt, omdat je kennelijk een reactie bij andere algoritmes wilt oproepen, dan word ik daar niet vrolijk van. Dan moet je je goed afvragen of dat geen klip-en-klare marktmanipulatie is''. De fase van afvragen ben ik als dagelijks volger van de beurshandel al lang voorbij, en ik hoop dat Gerritse ook de andere voorbeelden van ongewenste manipulatie door computergestuurde algoritmes durft te erkennen. De volgende stap is of AFM enkel een hond is die blaft, of een hond die ook durft te bijten naar de grote jongens die zich van dit soort computermodellen bedienen.

Want dat de particuliere belegger door de toenemende invloed van computergestuurde handel met manipulatief karakter meer en meer van de beursvloer wordt verjaagd is een ongewenste ontwikkeling.

Leon Hillen is een selfmade beursdeskundige en expert op het gebied van stockpicking. Op zijn persoonlijke website www.vermogensvisie.nl geeft hij zijn mening over de markt, financieel-economische ontwikkelingen en fondsen. Via een geheel eigen werkwijze selecteert hij kansrijke danwel ondergewaardeerde fondsen en onderzoekt en beoordeelt deze op koopwaardigheid en potentieel rendement. Zijn beste stockpicks worden aan zijn abonnees ter advies voorgelegd. Volg hem ook via http://twitter.com/leonhillen