De Europese Green Deal heeft ambitieuze milieu- en klimaatdoelen voor ogen, en de bio-economie wordt gezien als een cruciale speler om deze te bereiken. Bovendien kan deze sector bijdragen aan het versterken van het concurrentievermogen van de EU en het verminderen van afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Ook speelt de bio-economie een rol in het vergroten van de voedselzekerheid, vooral in het licht van de Oekraïne-crisis. Dit zijn de bevindingen van de Raad van Europa in hun recente rapport op 23 april.

Ook in Nederland is de bio-economie een prioriteit voor het kabinet. Het Nationaal Programma voor de toekomstige industrie (NPVI) streeft naar een tijdige verduurzaming van de Nederlandse industrie, met aandacht voor klimaat, gezondheid en economie. Het kabinet wil de energie-intensieve industrie de kans geven om te verduurzamen binnen Nederland, om te voorkomen dat ze elders CO2 en andere vervuilende stoffen blijven uitstoten. Het motto van het NPVI luidt dan ook: "liever groen hier, dan grijs elders." Als ondersteuning investeert de overheid via het Nationaal Groeifonds in projecten, zoals het onlangs toegekende subsidie van 338 miljoen euro voor het project BioBased Circulair.

Niet alleen in Europa, maar ook elders in de wereld zijn overheden en bedrijven bezig met de ontwikkeling van de bio-economie. China investeert grootschalig in de productie van bioplastics als onderdeel van hun vijfjarenplan[1]. In de Verenigde Staten is het National Biotechnology and Biomanufacturing Initiative[2] gelanceerd, een breed programma gericht op stimulering van de markt voor bio-gebaseerde producten, investeringen in regionale ketens en onderzoek en ontwikkeling.

Tegenstellingen op het pad van grijs naar groen
Er zijn grote uitdagingen te overwinnen op het pad van grijs naar groen. In China leidt een overcapaciteit tot dumping van goedkope materialen op de Europese markt omdat een eigen markt voor bioplastics ontbreekt. In Europa is er aandacht voor meerdere duurzaamheidsaspecten en wordt gestreefd naar perfectie, wat lovenswaardig is, maar in een aantal gevallen leidt tot een situatie waarbij perfectie een vijand is van het goede. In het Taxonomie voorstel (een classificatiesysteem waarmee investeerders en bedrijven kunnen aangeven welke investeringen in Europa wel en niet duurzaam zijn) is bijvoorbeeld opgenomen dat bioplastics gemaakt moeten worden uit afval. Dit vergt veel investeringen en onderzoek, hetgeen ook gebeurt. Echter in de praktijk is er geen technologie commercieel beschikbaar waarbij op (grote) schaal bioplastics uit afval worden geproduceerd waardoor financiering voor nieuwe fabrieken in Europa op dit moment bemoeilijkt wordt. Het is daarom veel beter om de huidige technologie voor Bioplastic-productie te ondersteunen, waardoor er een markt kan worden ontwikkeld, die het aantrekkelijk maakt voor de industrie om verder te investeren in nieuwe productieroutes. Als er geen markt is, zullen investeringen achterblijven.

Bovendien kan koolstoflekkage een probleem worden. De Europese klimaatwet streeft naar een netto vermindering van broeikasgassen van tenminste 55% in 2030, maar als producten elders goedkoper geproduceerd kunnen worden vanwege lagere milieunormen, kiezen consumenten en overheden vaak voor de goedkopere optie boven de duurzame. Investeren in duurzame productie hier is dan niet lonend.

De succesvolle weg van grijs naar groen
Om succesvol de weg van grijs naar groen te bewandelen, is een lange termijn strategie nodig. Het verminderen van microplastics, werkgelegenheid, duurzaamheid, bodemvruchtbaarheid, verminderen van consumptie, financiering, recycling vormen allemaal onderdeel van de circulaire economie. Beleid gericht op het optimaliseren van één aspect heeft -ondanks de beste intenties- vaak desastreuze gevolgen voor de andere aspecten waar wel ambities zijn, maar doelstellingen en concrete maatregelen ontbreken.
Het is geen toeval dat het bedrijf Total Energies-Corbion onlangs heeft aangekondigd dat het zijn geplande melkzuur/polymelkzuurfabriek niet in Europa zal bouwen en dit uit het voorstel van het Nationale Groeifonds is genomen.

Realisme is een ander belangrijk aspect. In het politiek denken lijkt het wel of met het opschrijven van de ambities wordt gedacht dat deze daarmee ook worden gerealiseerd; de realisatie naar de perfecte situatie wordt echter niet in één stap gemaakt. De weg van grijs naar groen is alleen haalbaar als er concrete (tussen)doelen worden geformuleerd en concrete acties worden afgesproken om de transitie te starten. Holland Bioplastics heeft bijvoorbeeld een adviesroute[3] opgesteld om de transitie naar bioplastics te bevorderen. Het is van cruciaal belang dat de circulaire bio-economie opgenomen wordt in de programma's van politieke partijen en het beleid van de nieuwe regering, om een duurzamere toekomst te waarborgen. Alleen dan kan "Liever groen hier, dan grijs elders" werkelijkheid worden.


[1] China's five-year bioeconomy plan to focus on low-carbon growth, epidemic prevention
[2] FACT SHEET: President Biden to Launch a National Biotechnology and Biomanufacturing Initiative | The White House
[3] Adviesroute naar een circulaire economie met biobased en biologisch afbreekbare kunststoffen