Microplastics zijn stukjes plastic van minder dan 5 millimeter groot. Deze deeltjes belanden in het milieu en hopen zich daar op. Ze zijn niet afbreekbaar, maar vallen uiteen in steeds kleinere stukjes. En ze zijn onmogelijk op te ruimen. Microplastic - en de nog kleinere nanoplastics – komt voor in de oceanen en rivieren, in de lucht en in de grond. En in ons voedsel. Bij onderzoeken werd al microplastic gevonden in:

bier
honing
kraanwater
theezakjes
zeezout
zeevoedsel, zoals mosselen en garnalen
Zijn microplastics schadelijk?
Er is nog veel onduidelijk over de schadelijkheid van microplastics. In de natuur zijn wel negatieve effecten te zien. Dieren krijgen kleine stukjes plastic binnen met hun eten en zo komt het in de voedselketen. Ook kunnen microplastics via de wortels planten binnendringen en zo in ons voedsel terechtkomen.

Voor onze eigen gezondheid is er geen acuut gevaar. Wel zijn er zorgen voor gevaren op de lange termijn. Plastic bevat namelijk vaak allerlei schadelijke stoffen. Denk aan weekmakers, vlamvertragers of stabilisators. Dit soort stoffen kunnen hormoonverstorende eigenschappen hebben, of effecten op ons immuunsysteem als je ze binnenkrijgt. Wat de gevaren precies zijn, wordt op dit moment nog onderzocht.

Hoeveel microplastics krijgen we binnen?
De meerderheid van de wereldbevolking krijgt minder dan 1 korreltje zout aan microplastics per week binnen. Dat blijkt uit onderzoek van Wageningen University. Dat is zo'n 0,0041 mg. Bij 1 op de 20 mensen kan deze hoeveelheid oplopen tot 676 mg microplastics per week. Afhankelijk van eetgewoontes en hoeveelheid microplastics in de voeding en lucht.

Hoe meer microplastics je binnenkrijgt, hoe groter de hoeveelheid toxische stoffen waaraan je wordt blootgesteld via het plastic. In het meest extreme geval krijgt een mens via microplastics bijvoorbeeld tot 20% meer lood binnen dan zonder. Volgens de onderzoekers krijgt een gemiddeld mens in z'n leven in totaal 12,3 mg aan microplastics binnen. Een fractie daarvan (41 nanogram) wordt in het lichaam opgenomen.

Hoe ontstaan microplastics?
Microplastics algemeenDe grootste bron van microplastic is plastic afval. Denk aan plastic verpakkingen, tasjes, flessen of visnetten die in het milieu terechtkomen en daar uiteenvallen tot steeds kleinere deeltjes.

Andere grote bronnen van microplastic zijn slijtage van autobanden en slijtage van synthetische kleding tijdens dragen en wassen. Deze deeltjes worden ‘secundaire microplastics’ genoemd.

Een klein deel van het microplastic in het milieu is afkomstig van producten die we dagelijks gebruiken, zoals cosmetica, verzorgingsproducten, schoonmaak- en wasmiddelen. Deze heten ‘primaire microplastics’.

In welke producten zit microplastic?
Via het milieu komt microplastic in de voedselketen en onze leefomgeving terecht. Een deel van het microplastic belandt op die manier onbedoeld in producten. Denk aan honing, bier, mosselen, garnalen en zeezout.

Een ander deel van de microplastics komt met opzet in producten, omdat fabrikanten ze eraan toevoegen. Het gaat dan om kunststoffen die de producten bepaalde eigenschappen geven. Ze bepalen onder andere de dikte, het uiterlijk en de stabiliteit van het product. Vaak worden hiervoor synthetische polymeren gebruikt. Je vindt microplastics daarom in allerlei producten:

Cosmetica, zoals (vloeibare) make-up, oogschaduw, lippenstift
Verzorgingsproducten, zoals douchegel, deodorant, gezichtscrème, handzeep, shampoo, tandpasta en zonnebrandmiddel
Schoonmaakproducten, zoals toiletreiniger, schuurmiddel, allesreiniger, (hand)afwasmiddel, vaatwastabletten
Wasmiddelen, waaronder waspoeder, vloeibaar wasmiddel en capsules
Tuinproducten, zoals kunstmest
Verf en lak
In wasmiddelen worden ze bijvoorbeeld gebruikt om verkleuring van de was of een grauwsluier te voorkomen. In 119 van de 300 onderzochte wasmiddelen was plastic toegevoegd. Dat bleek uit een Oostenrijks onderzoek naar wasmiddelen in 2019.

Uit Spaans onderzoek blijkt dat de omhulsels van wascapsules en vaatwastabletten niet zorgen voor microplastics in afvalwater. De belangrijkste bron van microplastics in afvalwater zijn de microvezels die loslaten van synthetische kleding tijdens het wassen.

Plastic korrels vervangen
MicrobeadsIn scrub-producten, whitening tandpasta’s en schuurmiddelen zitten harde bolletjes voor een schurend effect. Deze bolletjes heten microparels of microbeads. Deze bolletjes worden teruggevonden in het milieu en zijn niet afbreekbaar. Cosmeticafabrikanten vervangen ze daarom steeds vaker door andere ingrediënten. De brancheverenigingen van cosmeticafabrikanten NCV en reinigings- en onderhoudsproducten NVZ zeggen de microbeads in 2020 helemaal uit hun producten te verwijderen. In plaats van plastic gebruiken ze natuurlijke materialen, zoals vruchtenpitten, zand, maalsel van bamboe of silica (een soort kwartssteen).

Vloeibare plastics voegen producenten nog wel toe. Voor hen zijn dat namelijk belangrijke ingrediënten. De milieuorganisatie Plastic Soup Foundation wil echter dat ál het plastic uit producten verdwijnt, omdat niet duidelijk is wat de gevolgen van deze vloeibare plastics zijn in het milieu.

Gelukkig kunnen cosmetica, verzorgings-, schoonmaak- en wasmiddelen ook zonder microplastics worden geproduceerd. Dat bewijzen fabrikanten met één van de ecologische keurmerken (zie hieronder). Zo'n keurmerk garandeert dat een product geen microplastic bevat.

Keurmerken voor microplasticvrije producten
Producten zonder microplastic herken je één van de volgende keurmerken:

Europees Ecolabel: het milieukeurmerk van de Europese Unie voor cosmetica, verzorgings- en schoonmaakproducten, doe-het-zelf en tuinieren.
Demeter: het keurmerk van de biologisch-dynamische landbouw, cosmetica, verzorging en voeding.
Cosmos Organic: het Europese keurmerk voor natuurcosmetica; ook Charte Cosmebio, Ecocert en BDIH vallen hieronder.
Nordic Ecolabel : het Scandinavisch milieukeurmerk voor onder andere schoonmaakmiddelen, cosmetica, verzorgingsproducten en wasmiddelen.
NaTrue: wereldwijd keurmerk voor natuurcosmetica.
Zero plastics inside: keurmerk van Beatthemicrobead.org voor bedrijven die hun ingrediëntenlijst met de organisatie delen en de ‘100%-microplasticvrij’-verklaring ondertekenen.
Europees verbod
Wereldwijd zijn er diverse initiatieven om het gebruik van wegwerpplastics aan banden te leggen. In Europa is er bijvoorbeeld het Europees Plastics Pact. Doel is dat in 2025 al het plastic dat we gebruiken herbruikbaar of recyclebaar is.

Het Europees agentschap voor chemische stoffen ECHA werkt momenteel aan een verbod op toegevoegd microplastic dat niet biologisch afbreekbaar is. ECHA wil ze vanaf 2022 in zes jaar tijd stap voor stap verbieden in producten als cosmetica, wasmiddelen, verzorgings-, schoonmaak- en onderhoudsproducten, verf en lak, bouwmaterialen en tuinproducten.

Wat kun je zelf doen?
Plasticprobleem
Voorkom dat er plastic afval in het milieu belandt
Scheidt plastic verpakkingen
Neem een (herbruikbare) tas mee als je gaat winkelen
Maak gebruik van lunchtrommels, herbruikbare flessen en reisbekers als je voedsel of drank meeneemt. Pas wel op met warme levensmiddelen in producten van bamboe en melamine.
Kleding
Koop zo min mogelijk synthetische kleding en kies voor natuurlijke materialen, zoals katoen, linnen en wol. Of voor viscose en lyocell. Milieucentraal heeft een handig overzicht welke kledingstoffen slecht zijn voor het milieu
Was synthetische kleding zo min mogelijk. Je kunt ook een special wasnet gebruiken om de microvezels tijdens het wassen op te vangen, zoals de Guppyfriend. Deze houdt zo'n 70% van de vezels tegen. Een alternatief is de Cora Ball, die je los in de wasmachine tussen het wasgoed legt. De microvezels zouden moeten achterblijven in de haken van de bal, maar dat werkt veel minder goed dan het wasnet.
Auto
Laat de auto zoveel mogelijk staan
Wissel op tijd je winterbanden om en zorg voor de juiste bandenspanning, want dan slijten de banden minder
Boodschappen doen
Vermijd waar mogelijk plastic verpakkingen
Kies grootverpakkingen in plaats van losverpakte producten
Scan producten met de Beat the microbeat-app om te ontdekken of er microplastics in zitten
Kies cosmetica, verzorgings- en schoonmaakproducten, wasmiddelen, verf en beits met een keurmerk dat garandeert dat ze microplasticvrij zijn.
Doe inkopen op de markt, bij een verpakkingsvrije winkel of laat thuis je lege potten vullen.
Microplastics herkennen op de verpakking
Microplastics zijn tussen de kleine lettertjes van de ingrediëntenlijst lastig te herkennen. Het meestgebruikt zijn deze:

Tandpasta: Polyethylene (PE) en/of Polyethylene glycol;
Vloeibare zeep: Polystyrene/Acrylates copolymer;
Scrub-producten: Polyethylene (PE) en/of Polypropylene (PP).
Andere plastics zijn onder andere:

Acrylate Copolymer, Acrylate Crosspolymer (ACS)
Dimethicol
Methicone
Polyacrylamide
Polyamide, Nylon
Polyacrylate
Polymethyl methacrylate (PMMA)
Polyquaternium
Polyethylene (PE), Polyethylene glycol, Polythylene terephthalate
Polypropylene (PP), Polypropylene glycol
Polystyrene
Polyurethane
PVP (Polyvinylpyrrolidone of polyvidone/ povidone)
Siloxane
Op Beat the microbeat.org staat een uitgebreidere lijst van microplastics.

Consumenten bezorgd
Van de ruim 11.500 leden van het Consumentenbondpanel die in maart 2020 onze enquête over microplastic invulden, maakt maar liefst 74% zich vanwege microplastic zorgen over z’n gezondheid.

De ondervraagden blijken best bereid bij te dragen aan het verkleinen van het plasticprobleem.

75% recyclet zijn plastic
61% gebruikt zo min mogelijk plastic
19% koopt liefst kleding van natuurlijk materiaal
11% wast synthetische kleding bewust wat minder vaak
Bij het boodschappen doen houdt 45% rekening met microplastics. Bijvoorbeeld door te letten op plastic verpakkingen. Maar het gebrek aan duidelijke informatie is een groot probleem, vindt ons panel. De helft zegt in de winkel nooit rekening te houden met microplastics, vooral omdat ze niet weten hoe. 86% zou het liefst een logo zien op producten die microplastics bevatten.

Smaakt naar meer?
De Consumentengids is hét tijdschrift voor kritische consumenten. Ontdek welke producten en diensten goed uit onze tests komen. En wat je rechten zijn als consument.

zie &lees verder op
https://www.consumentenbond.nl/duurzamer-eten/microplastics