Met het sexen van eieren komt ook een einde aan het massaal doden van haantjes in zicht. Twee Nederlandse bedrijven lopen wereldwijd voorop met innovatieve technieken voor vroegtijdige geslachtsbepaling.

Het Leidse bedrijf In Ovo, wat Latijn is voor in het ei, heeft tien jaar gesleuteld aan hun machine Ella. Daarmee bepalen ze supersnel het geslacht van het embryo in het ei. ‘Ella’ haalt met behulp van een naald wat vloeistof op uit het broedei. ‘Het is het best vergelijkbaar met een vruchtwaterpunctie bij zwangere vrouwen’, zegt mede-oprichter Wouter Bruin in Nieuwe Oogst. ‘Wij zetten vervolgens massaspectrometrie in om via minuscule druppeltjes te testen op de biomarker sabineamine, die we zelf ontdekt hebben.’

De betrouwbaarheid van de huidige hightechmachine is hoger dan 95 procent en In Ovo denkt op korte termijn in 99 procent van de gevallen het geslacht juist te bepalen. ‘De meting duurt minder dan een seconde en binnen een kwartier hebben we de roze en blauwe broedeieren ook gesorteerd aan het eind van de lijn’, weet Bruins.

PCR-test
In de broederij van Respeggt in Barneveld bepaalt een bewegingsmeter eerst of eieren bevrucht of onbevrucht zijn. Op dag 9 van het broedproces gaan de bevruchte eieren op een transportband en bepaalt een camerasysteem de ideale plek voor het nemen van een monster uit het ei.

Vervolgens brandt een laser een gat van 0,3 millimeter in het broedei en een zuigertje haalt een miniscule hoeveelheid vloeistof op, wat geanalyseerd kan worden in de laboratoriumruimte. ‘We hebben dan twee technieken tot onze beschikking: een pcr-test, bekend van het coronatesten, om via het dna het geslacht te bepalen en een hormonale test’, zegt Martijn Haarman, directeur van Respeggt en Plantegg, dochterondernemingen van HatchTech uit Veenendaal.

In de praktijk

De dna-analyse onder de naam Plantegg is al in bedrijf bij broederij Ter Heerdt, terwijl zowel bij een broederij in Frankrijk als op de locatie in Barneveld de hormonale tests worden uitgevoerd. Haarman en consorten hebben via het label Respeggt voor de eieren ‘zonder kuikendoden’ ook een afzetmarkt, onder meer via supermarktketen Jumbo. De gesexte haantjeseieren verwerkt Respeggt direct tot veevoer. Per ongeluk uitgebroede haantjes worden afgemest.

Het Leidse bedrijf In Ovo heeft een samenwerking met eierhandelaren G. Kwetters & Zn., Interovo Egg Group and Gebr. Van Beek. De eerste ‘Ella’ draait bij broederij Het Anker en een veel grotere machine is in aantocht. Bruins: ‘De afnemers betalen per test en de machine blijft van ons. Het is in dit beginstadium financieel heel risicovol, maar heel erg goed opschaalbaar en daar werken we hard aan.’

5 miljard kuikens

Volgens de Dierenbescherming worden in Nederland jaarlijks ruim 40 miljoen haantjes, direct nadat ze uit het ei komen, gedood. Wereldwijd gaat het zelfs om 5 miljard dieren. De Dierenbescherming juicht de nieuwe ontwikkelingen toe, nu de eendagshaantjes van legrassen geen waarde hebben in de pluimveesector.

Het doden van de eendagshaantjes staat al lange tijd ter discussie. De Dierenbescherming is vanaf het begin betrokken geweest bij het Leidse project en was in 2014 mede-ondertekenaar van een convenant om alternatieven te zoeken voor het doden van haantjes. De organisatie hoopt dat de geslachtsbepaling de komende jaren vervroegd kan worden.

Vleesproductie

Een alternatief is de mannelijke kuikens alsnog uit te laten komen, en vervolgens te houden voor vleesproductie. In Nederland wordt dit nog maar weinig gedaan, maar in Duitsland gebeurt het al meer. De haantjes worden apart van de hennen opgefokt, en geslacht met 12-16 weken. De Dierenbescherming ziet ook dit als een goede oplossing, op voorwaarde dat de dieren op een goede manier worden gehouden.

Geslachtsbepaling is op dit moment duur. Omgerekend naar de prijs van een leghen gaat het om ongeveer 3,50 euro extra, een verdubbeling van de aanschafprijs. Omgerekend naar de eieren die een gemiddelde leghen produceert, is het ongeveer een cent per ei. Toch zullen de testkosten naar verwachting snel omlaag gaan, als geslachtsbepaling gemeengoed wordt in de pluimveehouderij.

Dubbeldoel

De Dierenbescherming ziet graag meer dubbeldoelrassen: die leggen wat minder eieren en zijn wat zwaarder dan de huidige leghennen. De haantjes daarvan leveren dus meer op, en ook voor de hennen lijkt dit welzijnsvoordelen te bieden. Ze zijn robuuster en laten in onderzoeken minder verenpikkerij zien, schetst de organisatie.

Het nadeel van deze hanen afmesten, is dat de milieubelasting veel hoger is dan bij reguliere vleeskuikens. De kadavers van eendagskuikens gaan nu onder andere naar dierentuinen, waar ze als voer voor de dieren worden benut.